Gombe to mały, ale światowej sławy park narodowy w zachodniej Tanzanii, najbardziej znany z populacji szympansów i przełomowych badań dr Jane Goodall. Położony jest wdłuż brzegu jeziora Tanganika, w pobliżu miasta Kigoma i oferuje rzadką okazję zobaczenia tych fascynujących zwierząt z bliska w ich naturalnym środowisku. Został założony w 1968 roku i ma powierzchnię około 52 kilometrów kwadratowych. Oprócz szympansów park jest domem dla pawianów oliwkowych, małp gerezy czerwonej, małp vervet i ponad 200 gatunków ptaków. Gęste lasy, wodospady i oszałamiające widoki na jezioro Tanganika dodają parkowi dodatkowego uroku.
Szympansy
Szympansy w Tanzanii należą do najbardziej fascynujących stworzeń, zwłaszcza te żyjące w Parkach Narodowych Gombe i Mahale. Są naszymi najbliższymi żyjącymi krewnymi, dzielącymi około 98,7% ludzkiego DNA, dlatego ich zachowanie często wydaje się tak znajome. Na wolności wykazują niezwykłą inteligencję, używając narzędzi, takich jak patyki do wyciągania termitów, liści do wchłaniania wody pitnej i kamieni do łupania orzechów. Ich życie społeczne jest równie złożone; żyją w elastycznych społecznościach, w których członkowie grupy przychodzą i odchodzą, tworzą sojusze, a nawet rozwiązują konflikty za pomocą gestów, takich jak uściski lub dotknięcia. W niektórych obszarach można je nawet zobaczyć polujące na mniejsze małpy w skoordynowanych grupach, wykazując strategię i współpracę rzadko spotykaną u innych zwierząt.
Matki szympansów są szczególnie troskliwe, a młode pozostają blisko przez kilka lat, ucząc się podstawowych umiejętności przetrwania. Te naczelne wykazują również oznaki głębokich emocji. Obserwowano, jak opłakują śmierć członków grupy, pozostając przy nich. Każdy szympans jest wyjątkowy, ze swoją osobowością i głosem. Komunikują się za pomocą różnych dźwięków wokalnych, mimiki twarzy i gestów, tworząc bogatą i znaczącą formę interakcji społecznej.
Pomimo ich błyskotliwości i uroku, szympansy stają w obliczu poważnych zagrożeń — w tym niszczenia siedlisk, nielegalnych polowań i chorób przenoszonych przez ludzi. Działania na rzecz ochrony przyrody w Tanzanii nadal odgrywają kluczową rolę w zapewnianiu tym inteligentnym zwierzętom możliwości przetrwania i rozwoju na wolności. Podziwianie ich w naturalnych leśnym domu to nie tylko niezapomniane przeżycie, ale także podkreślenie naszej więzi ze światem przyrody.
Badania dr Jane Goodall
Dr Jane Goodall jest jedną z najbardziej wpływowych prymatologów w historii, a jej badania całkowicie zmieniły sposób, w jaki rozumiemy szympansy, a nawet nas samych. Rozpoczęła swoją pracę w 1960 roku w Gombe Stream w Tanzanii, gdzie mieszkała wśród dzikich zwierząt, obserwując je z bliska w ich naturalnym środowisku. To, co ją wyróżniało, to jej niekonwencjonalne podejście: nadawała szympansom imiona, zamiast przypisywać im numery (co było wówczas sprzeczne z normą) i spędzała długie okresy w ciszy, obserwując i rejestrując ich zachowanie.
Jednym z jej najbardziej przełomowych odkryć było to, że szympansy używają narzędzi — czegoś, co do tej pory uważano za cechę wyłącznie ludzką. Widziała, jak modyfikują gałązki, aby wyławiać termity z nor, udowadniając, że potrafią rozwiązywać problemy i planować. Jej praca ujawniła również, że szympansy są emocjonalnie złożone, mają struktury społeczne, silne więzi rodzinne, a nawet odczuwają zazdrość, wesołość i smutek.
Z czasem odkryła również mroczniejszą stronę życia szympansów — w tym agresję terytorialną i przemoc, nawet w obrębie grup. Te spostrzeżenia podważyły długo utrzymywane przekonania na temat natury szympansów i wyjątkowości człowieka. Badania dr Goodall wykazały, że wiele zachowań, które kiedyś uważano za definiujące ludzi, w rzeczywistości występowało również u innych naczelnych.
Oprócz nauki, jej spuścizna dotyczy również ochrony i aktywizmu. Wraz ze wzrostem zagrożeń dla szympansów, od wylesiania po kłusownictwo, przeniosła swoją uwagę na ochronę ich i ich środowiska. Założyła Jane Goodall Institute, który wspiera badania i kieruje globalnymi działaniami na rzecz ochrony przyrody i programami edukacyjnymi, w szczególności angażując młodzież poprzez inicjatywę Roots & Shoots.
Jak tam dotrzeć?
Dotarcie do Parku Narodowego Gombe to pełna przygód podróż. Położony na odległych wschodnich brzegach jeziora Tanganika, w pobliżu miasta Kigoma, Gombe jest dostępny tylko łodzią.
Krok 1: Podróż do Kigomy
Kigoma to najbliższe miasto i główna baza dla podróżnych udających się do Gombe.
Samolotem: Dostępne są loty krajowe z większych miast, takich jak Dar es Salaam, Arusha lub Dodoma. Loty są obsługiwane przez lokalne linie lotnicze, takie jak Air Tanzania, a lot trwa zwykle około 2–3 godzin, w zależności od trasy.
Pociągiem: Trasa z Dar es Salaam do Kigomy oferuje malowniczą podróż przez kraj, trwającą około 2–3 dni. To wolniejszy, bardziej wciągający sposób podróżowania, idealny dla tych, którzy lubią przygody i podziwianie zróżnicowanych krajobrazów Tanzanii.
Autobusem lub samochodem: Podróż autobusem lub prywatnym pojazdem z Dar es Salaam jest możliwa, ale bardzo długa (ponad 1200 km) i może zająć ponad 30 godzin, w zależności od warunków drogowych. Z Mwanzy autobusem jedzie się około 8-10 godzin.
Krok 2: Łódź z Kigomy do Gombe
Ponieważ do Gombe nie prowadzą żadne drogi, można się tam dostać tylko łodzią z Kigomy, przez jezioro Tanganika.
Prywatna łódź: Motorówkę można wynająć w Kigomie, a rejs zwykle trwa ok. 1–2 godziny, w zależności od warunków na jeziorze. Jest to najszybsza i najbardziej elastyczna opcja, szczególnie jeśli podróżujesz w grupie. Nie trzeba dodawać, że nie jest to opcja tania i powinieneś liczyć się z wydatkiem około 200 USD za podróż w dwie strony.
Recepcjonista z Leaders Lodge w Kigomie, gdzie się zatrzymałem, skontaktował mnie z Husseinem, który pracuje jako strażnik, ale ma też swoją motorówkę. W hotelu spotkałem jeszcze jedną podróżniczkę, która chciała udać się do parku i podzielić się kosztami. Wkrótce Hussein przybył na miejsce i po ciężkich negocjacjach ustaliliśmy cenę 2-dniowej wycieczki do Gombe, wliczając transport, opłatę wstępu, zakwaterowanie, wyżywienie i przewodnika.
Hussein: +255 686 109 100, mtawigayatourskigoma@gmail.com
Publiczna łódź: Tańszą opcją jest lokalna łódź, często nazywana ‘taksówką jeziorną ‘lake taxi’, która odpływa z plaży Kibirizi w pobliżu miasta Kigoma około południa w większość dni, z wyjątkiem niedziel. Podróż trwa od 3 do 4 godzin, ponieważ łódź zatrzymuje się w wioskach wzdłuż linii brzegowej. Wrócisz do Kigomy wcześnie rano, ponieważ łódź przepływa obok Gombe około 7:00–8:00 rano.
Po dotarciu do Gombe musisz zapłacić opłatę wstępu, która daje Ci prawo do przebywania w parku przez 24 godziny. Biorąc pod uwagę rozkład publicznych łodzi, naprawdę trudno jest w pełni wykorzystać ten czas.
Najlepszy czas na wizytę w Gombe
Pora sucha trwa od czerwca do października. Szlaki są łatwiejsze do przejścia, a szympansy są bardziej aktywne i łatwiejsze do znalezienia, ponieważ trzymają się bliżej niższych zboczy w poszukiwaniu pożywienia. Pada niewiele, więc szanse na bezchmurne niebo i nieprzerwane poszukiwanie zwierząt są znacznie większe. Jezioro Tanganika jest spokojniejsze, dzięki czemu podróż łodzią do i z parku jest bardziej komfortowa.
Pora deszczowa trwa od listopada do maja. Las staje się bujny i zielony, co jest piękne, ale szlaki mogą być błotniste i trudne. Szympansy mają tendencję do wędrowania głębiej w las, co utrudnia ich śledzenie. Istnieje większe prawdopodobieństwo opóźnień w podróżach łodzią ze względu na trudne warunki na jeziorze.
Nie demonizowałbym jednak za bardzo pory deszczowej. Odwiedziłem Park Narodowy Gombe pod koniec lutego i pogoda była w porządku, z krótkimi opadami deszczu tylko po południu.
Gdzie się zatrzymać?
W Kigomie, która z pewnością będzie punktem początkowym i końcowym Twojej podróży do Parku Narodowego Gombe, mogę w pełni polecić LEADERS LODGE. Pokój był czysty i dość przestronny. Na miejscu można również zamówić jedzenie oraz znaleźć pomoc w zorganizowaniu podróży do Gombe lub dowolnego innego miejsca w Tanzanii. Ceny pokoi są różne, więc spodziewaj się zapłacić około 30.000 – 50.000 TZS za noc w zależności od wielkości pokoju i tego, czy jest wyposażony w klimatyzację, czy nie.
Na terenie parku narodowego można wybierać pomiędzy standardowym pokojem w większym budynku a luksusowym namiotem.
Ile to kosztuje?
Opłaty za wstęp do parku:
Obywatele spoza Afryki Wschodniej:
Dorośli (w wieku 16 lat i starsi): 100 USD dziennie
Dzieci (5 do 15 lat): 20 USD za dzień
Mieszkańcy Tanzanii i ekspaci:
Dorośli: 50 USD za dzień
Dzieci: 10 USD za dzień
Obywatele Afryki Wschodniej:
Dorośli: 10 000 TZS dziennie
Dzieci: 2000 TZS dziennie
Koszty zakwaterowania:
Opcje budżetowe: Ceny podstawowych pokoi zaczynają się od około 40.000 TZS za noc.
Koszty transportu:
Transfery łodzią do Gombe: z Kigomy konieczny jest transport łodzią.
Publiczne: Tańsze, ale rzadsze i wolniejsze. Trudno jak najlepiej wykorzystać 24-godzinny pobyt w parku narodowym ze względu na ich rozkład.
Prywatne: Szybsze i wygodniejsze, koszty zależą od negocjacji i wielkości grupy, ale powinny mieścić się w przedziale 100–200 USD.
Koszty dodatkowe:
Trekking: przewodnik jest obowiązkowy, więc może wiązać się z to dodatkowymi opłatami.
Posiłki: W zależności od rodzaju zakwaterowania, posiłki mogą być wliczone w cenę lub płatne osobno.
Przykładowy budżet na 24-godzinną wizytę z dwoma trekkingami do szympansów:
Opłaty za wstęp do parku: 100 USD
Zakwaterowanie: 40 USD (opcja budżetowa)
Transfer łodzią: 100-150 USD (koszt szacowany dla prywatnej łodzi dzielony na grupę)
Opłaty za przewodnika i posiłki: 60-80 USD
Moje doświadczenie
Dzień 1
Uzgodniliśmy z Husseinem, że odbierze nas z Leaders Lodge o 9 rano i trochę się spóźnił, ale nie aż tak dużo, zwłaszcza jak na standardy Tanzanii. Wysadził nas nad brzegiem jeziora, gdzie czekaliśmy na łódź. Była to średniej wielkości motorówka, a podróż była bardzo wygodna. Mijaliśmy dużo zielonych wzgórz, małe wioski oraz dzieci idące do szkoły. Bardzo malownicze i prawdziwe lokalne życie!
Po przybyciu zaprowadzono nas do naszych pokoi. Łóżko z moskitierą plus toaleta z prysznicem z zimną wodą. W zupełności wystarczające na jedną noc. Następnie, ponieważ lunch nie był jeszcze gotowy, postanowiliśmy nie marnować czasu, wskoczyć z powrotem do łodzi i wyruszyć na poszukiwanie szympansów. Po krótkim rejsie, wysiedliśmy na plaży i razem z przewodnikiem weszliśmy do lasu. Wkrótce spotkaliśmy strażników, których obowiązkiem było śledzenie szympansów i dostaliśmy maski na twarz, które mają chronic zwierzęta przed chorobami roznoszonymi przez ludzi.
Najpierw je usłyszeliśmy. Potem zauważyliśmy poruszające się gałęzie drzew. Kilka minut później pojawiła się duża grupa zmierzająca do strumienia, aby napić się wody. Wspaniale było obserwować szympansy z bliska i zupełnie nie przeszkadzała im obecność człowieka. Mieliśmy mnóstwo czasu, aby zrobić zdjęcia i obserwować ich zachowania. Co najważniejsze, nie było w pobliżu innych turystów. Tylko ja, moja kanadyjska towarzyszka podróży i przewodnik.
Po około godzinie znowu wsiedliśmy na łódkę i wróciliśmy do Kwatery Głównej Parku Narodowego na lunch. Organizacja tego miejsca nie jest na najwyższym poziomie, ale po dwóch miesiącach w Tanzanii nie byłem zbyt zaskoczony ani wkurzony.
Gdy nasze żołądki były już pełne, poszliśmy zobaczyć wodospad Kakombe. Strumień w dolinie zasila 20-metrowy, malowniczy wodospad. Ładny widok, a po drodze mogliśmy zobaczyć budynek badawczy, w którym pracowała Jane Goodall. Obecnie znajdują się tam tablice informacyjne.
Nasz przewodnik zaczął powoli wracać, ale spytaliśmy, czy moglibyśmy dokończyć pętlę i wspiąć się na punkt widokowy. Powiedział, że musimy wrócić do kwatery głównej do 17:00 i że nie mamy wystarczająco dużo czasu, ale po krótkich negocjacjach zgodził się i ruszyliśmy! Podejście miało zająć około 1 godziny, ale udało nam się dotrzeć w mniej niż 30 minut, mimo że było stromo. Nie traktuj prognoz czasowych w Tanzanii zbyt poważnie! Widoki były bardzo ładne, z imponująco zielonymi wzgórzami i ogromnym jeziorem Tanganika.
Następnie zeszliśmy z powrotem do kwatery głównej. Spotkaliśmy się z lokalną badaczką, która opowiedziała nam trochę więcej o swojej pracy. Fascynujące! Wspaniale było zakończyć dzień orzeźwiającą kąpielą w jeziorze, a następnie krótkim spacerem wzdłuż brzegu. Woda w jeziorze Tanganika wyglądała na bardzo czystą, zwłaszcza w porównaniu z jeziorem Wiktorii! Pawiany zwykle kręcą się wokół kwatery głównej, więc miej je na oku i uważaj gdzie zostawiasz swoje rzeczy.
Dzień 2
Rano wskoczyliśmy na łódź i wyruszyliśmy na kolejną sesję śledzenia szympansów, w to samo miejsce co poprzedniego dnia,. Tym razem towarzyszyło nam o wiele więcej turystów, którzy przybyli na jednodniową wycieczkę. Zobaczyliśmy dużą grupę szympansów relaksującą się tuż przy ścieżce, a potem poszliśmy za nimi głębiej w las. Niestety, ludzie nie są tak inteligentni jak szympansy i zaczęli wydawać dźwięki, podchodząc zbyt blisko żeby zrobić zdjęcie, w wyniku czego szympansy się zirytowały.
Jeden z nich przeszedł naprawdę blisko mnie, a przewodnik powiedział mi, żebym stanął w bezruchu. Wspaniałe przeżycie! Następnie wspięliśmy się na wzgórze, żeby zobaczyć kolejną grupę siedzącą wysoko na drzewie.
Spędziliśmy ponad godzinę w lesie i nadszedł czas powrotu. Wróciliśmy do kwatery głównej, aby spakować nasze rzeczy i wkrótce byliśmy na łodzi do Kigomy. Chociaż była to droga wycieczka, byłem bardzo szczęśliwy, że nie ominąłem Gombe. Pieniądze wrócą, a wspomnienia pozostaną na zawsze!
